Osowiec Twierdza
Cmentarze/ pomniki wojenne/ miejsca bitew
Osowiec Twierdza – osada znana ze znajdującej się tu jednej z największych twierdz broniących zachodnich granic imperium rosyjskiego. Twierdza powstała w II połowie XIX w., na jedynej przeprawie przez bagna biebrzańskie. Fortyfikując ten teren władze carskie pod przymusem przeniosły wieś Osowiec o dwa kilometry dalej na północ. W zwężeniu doliny Biebrzy powstały cztery forty: Centralny (I), Zarzeczny (II), Szwedzki (III) oraz Nowy (IV) otoczone fosami i wałami.
Twierdza nigdy nie została zdobyta – dlatego określana jest jako „rosyjskie Verdun”. Od września 1914 do sierpnia 1915 roku wojska niemieckie trzykrotnie przeprowadzały szturm na Twierdzę. Pierwszy przy użyciu artylerii i piechoty, drugi z najcięższą artylerią oblężniczą i trzeci z wykorzystaniem gazów bojowych. Pomimo odparcia każdego z tych ataków, twierdza w sierpniu 1915 r. otrzymała rozkaz ewakuacji. Spowodowane to było złą sytuacją na froncie i groźbą okrążenia twierdzy. W okresie międzywojennym w twierdzy funkcjonowała Centralna Szkoła Podoficerska Korpusu Ochrony Pogranicza. Twierdza była modernizowana przez wojsko polskie. Dalsze losy twierdzy były zmienne, w jej granicach kolejno na przemian stacjonowali żołnierze niemieccy i sowieccy. Po II wojnie światowej nie stacjonowała tu żadna jednostka wojskowa, aż do 1953 roku, kiedy powołano tu jednostkę wojska polskiego. Taki stan funkcjonuje do dziś.
Spośród czterech fortów najlepiej zachował się fort I i III, reszta popadła w ruinę. Dzięki działalności Osowieckiego Towarzystwa Fortyfikacyjnego twierdza została wpisana do rejestru zabytków, a na forcie I stworzono muzeum oraz udostępniono do zwiedzania trasy turystyczne. Zwiedzanie może odbywać w zorganizowanych grupach, tylko po uprzednim umówieniu się z przewodnikiem z Osowieckiego Towarzystwa Fortyfikacyjnego. Jest to teren jednostki wojskowej, więc każdy kto chce zwiedzić Twierdzę musi mieć przy sobie dokument tożsamości, a obcokrajowcy zgodę na wejście na teren wojskowy wydaną przez Ministerstwo Obrony Narodowej.
Osowieckie Towarzystwo Fortyfikacyjne
Osowiec – Twierdza 8
19-110 Goniądz
tel. 600 941 954
