Warmia i okolice
Królestwo "Warmia i okolice" obejmuje północną część historycznej krainy kulturowej zwanej Warmią oraz tzw. Prusy Dolne, po 1945 roku przecięte granicą pomiędzy Polską a Rosją.
Nazwa Warmii wywodzi się od pruskiego plemienia Warmów, którzy podobnie jak pozostałe plemiona pruskie, zostali pokonani przez Krzyżaków w XIII wieku. W odróżnieniu od pozostałej części Prus, Warmia zachowała przez wieki katolicki charakter. Było to związane z przynależnością do Rzeczpospolitej do 1772 roku. Stolicą regionu jest Lidzbark Warmiński, słynący z potężnego zamku biskupów warmińskich, przez wieki rządzących tą krainą.
Wiele miejscowości na tym terenie ma średniowieczny rodowód, a dumną historię tej ziemi odczytać można z murów ceglanych kościołów, wież zamków gotyckich oraz dawnych rezydencji szlacheckich. Krajobrazowo i geograficznie na terenie królestwa wyróżnić można dwa odmienne obszary.
Wschodnia część regionu, od Pieniężna do Lidzbarka Warmińskiego, to malownicze tereny Wzniesień Górowskich. Jest to słabo zamieszkały obszar, zasiedlony po II wojnie światowej przez liczną społeczność ukraińską, wywodzącą sie z terenu Bieszczadów i Beskidu Niskiego. Nie ma tu większych miast ani rzek, gdzieniegdzie w zagłębieniach terenu ukrywają się niewielkie jeziorka. W krajobrazie dominują rozległe, otwarte przestrzenie, urozmaicone czerwonymi dachami warmińskich wsi oraz pozostałościami dawnych majątków dworskich. W tej części królestwa szczególnie godne uwagi są dwa miasteczka: Pieniężno i Górowo Iławeckie. Znajdują się w nich ciekawe muzea, zabytki gotyckie i pozostałości dawnej zabudowy średniowiecznej oraz XIX i XX wieczne zabytki techniki. Warto zobaczyć położoną w pewnej odległości od szlaku, w pobliżu granicy z Rosją wieś Żywkowo - Europejska Wieś Bociania. Mieszka w niej 30 mieszkańców i ok. 160 bocianów w 40 gniazdach.
Zachodnia część królestwa to raczej płaski i słabo zalesiony obszar Niziny Sępopolskiej, której osią jest dolina Łyny - największej rzeki tego regionu. Ma ona długość 264 kilometry i jest ciekawym szlakiem kajakowym. Dużą dogodnością w tej części Warmii jest przebieg szlaku, ponieważ odcinki trasy w okolicy Lidzbarka Warm. zostały poprowadzone szutrowymi drogami po dawnych torowiskach kolejowych.
Najciekawszą miejscowością w całym królestwie jest Lidzbark Warmiński, jednocześnie stolica Warmii. Warto w nim zobaczyć majestatyczny zamek biskupi, Stare Miasto, interesujące kościoły i cerkiew oraz oranżerię I. Krasickiego. Trasa w tym mieście poprowadzona została drogami rowerowymi, częściowo wzdłuż biegu Łyny.
Pomiędzy Lidzbarkiem Warmińskim a Bartoszycami znajduje się kilka ciekawych zabytków, z których najbardziej godne uwagi to barokowe Sanktuarium Maryjne w Stoczku Klasztornym i zespół dworski w Galinach ze stadniną koni. Bartoszyce również mają średniowieczny rodowód. Mimo zniszczeń wojennych zachowały się tu fragmenty gotyckiej zabudowy, układ urbanistyczny oraz gotyckie kościoły i spichlerze z XVIII i XIX wieku. Ostatnią miejscowością w królestwie Warmii jest niewielki Sępopol, nad którym dominuje gotycki kościół, a zdziwiony turysta zobaczyć może pozostałości dawnych murów otaczających to niewielkie miasteczko.
Na wschód od Sępopola rozpoczyna się królestwo Północnych Mazur, lecz granica pomiędzy tym obszarem a Warmią jest niewidoczna w równinnym w tej części Polski krajobrazie. Dookoła Lidzbarka Warmińskiego i Bartoszyc wyznaczono kilka ciekawych szlaków rowerowych, które zachęcają do poznawania tej przesyconej historią krainy z rowerowego siodełka. Jak wszędzie wzdłuż szlaku Green Velo, warto się tu pokręcić na dłużej...
